الف. صیاد: شاید برای بسیاری جالب باشد بدانند سینمای جهان که این روزها با فیلم های پر عظمتش همچون «انتقام جویان: آخر بازی» و «کاپیتان مارول» خیل عظیمی از هواداران سینما را در دنیا مجذوب خود کرده و همچنین با جشنواره های پرشکوهش مانند کن، ونیز، برلین، لوکارنو و.. چشم جهانیان را خیره کرده است، 60 سال پیش چگونه وضعی داشته است؛ چه فیلم ها و فیلمسازان و بازیگران و کارگردانان مهمی در آن فعال بوده اند و چه آثاری تولید می شده است. برای آشنایی با برخی از این رویدادها و افراد به صورت مختصر به مهم ترین اتفاقات سال 1959 نگاهی داریم.

مهم ترین رویدادها

در ابتدا باید گفت 60 سال پیش در چنین روزهایی جشنواره با اعتبار «کن» با نخستین فیلم بلند سینمایی فرانسوا تروفو کارگردان بزرگ سینمای موج نو فرانسه یعنی «400 ضربه» آغاز به کار کرد، جشنواره کن آن سال به مدت 15 روز بین روزهای 30 آوریل تا 15 می با حضور 26 فیلم در بخش مسابقه برگزار شد. تروفو کارگردان جوان آن روزها البته از جشنواره کن تنها جایزه بهترین کارگردانی را با خود به خانه برد، جایزه اصلی جشنواره موسوم به نخل طلا در آن سال به مارسل کامو دیگر فیلمساز فرانسوی برای فیلم «اورفه سیاه» رسید.

یکی دیگر از مهم ترین اتفاقات سال 1959 در تاریخ 4 آگوست آن سال رخ داد زمانی که فیلم درام تاریخی «ماهیگیر بزرگ» به کارگردانی فرانک بورزیگی برای اولین بار در تاریخ به صورت پاناویژن 70 میلیمتری همان شیوه ای که بعدها «لورنس عربستان» فیلمبرداری شد، ساخته شد و روی پرده های سینما رفت.

«ماهیگیر بزرگ» با مضمونی مذهبی درباره پطرس ماهیگیر موفقی بود که تبدیل به یکی از پیروان نزدیک عیسی مسیح شد. درباره فیلم که توسط یکی از استودیوهای کمپانی دیزنی منتشر شد، گفته می شود والت دیزنی بنیان گذار کمپانی دیزنی تمایل چندانی به ساخت و حمایت از چنین فیلمی آن هم بدلیل قصه مذهبی اش نداشت اما سرانجام روی دیزنی برادر والت به حمایت از فیلم پرداخت و موجب اکران فیلم توسط استودیوهای متعلق به دیزنی شد.

سال 1959 را اما با تمام اتفاقاتش باید سال شکوفایی مجدد سینمای فرانسه نامید در این سال یکی دیگر از جشنواره های مهم دنیا یعنی برلین، جایزه اصلی خود را به «پسر عمو ها» ساخته کلود شابرول دیگر فیلمساز موج نوی فرانسه اهدا کرد. شابرول در آن دوره رقبایی چون آکیرا کوروساوا را با فیلم «دژ پنهان» و سیدنی لومت را با فیلم «آن نوع زن» پشت سر گذاشت. جالب است بدانیم سیامک یاسمی کارگردان مشهور سینمای قبل از انقلاب ما با فیلم «طلسم شکسته» در میان فیلم های بخش مسابقه آن دوره جشنواره برلین حضور داشت، هر چند که یاسمی دست خالی از جشنواره بازگشت.

یکی دیگر از اتفاقات مهم سال 1959 و یا شاید مشهورترین آن مربوط به نوامبر آن سال است که فیلم «بن هور» گران ترین فیلم آن زمان دنیا که با بودجه 15 میلیون دلاری ساخته شده بود برای نخستین بار در سینما لو شهر نیویورک به نمایش در آمد. «بن هور» محصول کمپانی ام‌جی‌ام توانست در آن سال با فروش نزدیک به 37 میلیون دلار با اختلاف پرفروش ترین فیلم سال لقب بگیرد. این ساخته کم نظیر ویلیام وایلر در مراسم اسکار آن سال همه رکوردها را جابجا کرد، فیلم توانست 11 جایزه اسکار از جمله بهترین فیلم، کارگردان، بازیگر نقش اول مرد و فیلمبردار را از آن خود کند. رکورد «بن هور» در کسب جایزه اسکار هیچ گاه شکسته نشد تنها دو بار در سال های 1998 و 2004 دو فیلم «تایتانیک» و «ارباب حلقه ها» به این رکورد رسیدند.

پولساز ترین بازیگران آن سال:

پولساز ترین بازیگر سال 1959 هالیوود چه کسی بود؟ پاسخ این سوال برای فیلمبازان آن دوره چندان دشوار نیست، راک هادسون ستاره خوش سیمای جوان آن سالهای هالیوود در سال 1959 به لطف بازی در کمدی رمانتیک «صحبت های بالشی» لقب پولسازترین بازیگر سال را از آن خود کرد. پس از هادسون کری گرانت ستاره کهنه کار سینما که روند پولسازیش از دهه 30 میلادی آغاز شده بود با دو فیلم موفق «شمال از شمال غربی» و «عملیات زیرپیراهنی» لقب دومین بازیگر پولساز سینما را در سال 59 کسب کرد. جیمز استوارت، دوریس دی، دبی رینولدز، گلن فورد، فرانک سیناترا، جان وین، جری لوییس و سوزان هایوارد در رتبه های بعدی پولسازترین ستارهای هالیوود آن سال قرار داشتند.

اولین ها:

شاید برای بسیاری باورش سخت باشد که استیون اسپیلبرگ کارگردان بلندآوازه سینما نخستین تجربه هنریش را در سال 1959 آن هم در 13 سالگی با فیلم کوتاه آماتور «آخرین تفنگ» انجام داده است. وسترن «آخرین تفنگ» داستان یک نوجوان یتیم است که پدر و مادرش توسط یک راهزن به قتل رسیده اند، اکنون پسر می خواهد انتقام آنها را بگیرد. اسپیلبرگ بعدها تا اواخر دهه 60 میلادی دست به ساخت چندین فیلم آماتور دیگر زد تا اینکه در سال 1968 اولین فیلم جدی خود را با نام «آمبلین» همان نامی که بعدها روی استودیو فیلمسازیش گذاشت، ساخت.

سال 1959 البته تنها سال شروع کار هنری اسپیلبرگ نبود، در آن سال مارتین اسکورسیزی یکی دیگر از بزرگان سینمای جهان در نیمه دوم قرن بیستم نیز اولین تجربه هنری خود را با فیلم کوتاه 10 دقیقه ای «وزوو ششم» انجام داد. فیلم اسکورسیزی یک اثر حماسی در مقیاس کوچک بود که از سریال محبوب آن سالها با نام «77 سانست استریپ» الهام گرفته شده بود.

در آن سال همچنین میا فارو، ریچارد هریس، جیمز کابرن، جورج سی اسکات و جیسون روباردز شناخته شده ترین بازیگران سینمای جهان بودند که برای اولین بار به عنوان بازیگر جلوی دوربین سینما ظاهر شدند.